Belangrijke week voor Ségolène Royal

Verslag van mijn deelname aan een participatief debat

Elf februari zou het dan eindelijk zo ver moeten zijn. Dan presenteert de linkse presidentskandidate Ségolène Royal haar verkiezingsprogramma. Het wordt tijd dat ze met concrete voorstellen komt: in de peilingen groeit haar achterstand op de rechtse kanididaat Nicolas Sarkozy. Overigens heeft Royals partij, de Parti Socialiste (PS), wel een programma, maar dat zal vermoedelijk slechts dienen als kader van Royals definitieve project voor Frankrijk.
Een van de oorzaken van de late bekendmaking zijn de kleine vierduizend 'participatieve fora'. Overal in het land hebben 'burgerexperts' zich uitgesproken over onderwerpen als onderwijs, veiligheid en de hoge kosten van levensonderhoud. Uit de honderden, zo niet duizenden voorstellen van de gewone burgers maakt het campagneteam van Royal nu een 'synthese'.
Vorige week (29 januari in het internationale gastverblijf FIAP) bezocht ik in Parijs zo'n participatief forum, waarover ik berichtte in de regionale kranten van de GPD. Op dit weblog lees je de 'synthese' van dit debat.
Het onderwerp van deze avond was ietwat surrealistisch: een participatief forum over participatieve democratie. Het werd vooral leuk toen ik vervolgens een politicoloog (Henri Rey) gespecialiseerd in participatieve democratie ging ondervragen over het participatieve forum over participatieve democratie, waar hij ook aanwezig was.
Voor de lezer die nog niet is afgehaakt: hoewel ik zelf wat sceptisch ben over Royals directe democratie, probeerde ik uit alle macht het debat zonder vooroordelen te benaderen. Misschien was het echt een vernieuwende vorm van democratie.
Het debat was opgedeeld in drie sessies. Tijdens het eerste uur vonden diverse minidebatjes plaats over participatieve democratie, daarna een plenair, evoluerend debat en tenslotte zou de campagne van Ségolène Royal op het programma staan.
Er was een man of honderdvijftig aanwezig, een redelijke afspiegeling van de samenleving. Veertigers en vijftigers waren oververtegenwoordigd, maar er waren ook jongeren en ouderen. Verder waren mannen licht in de meerderheid en was er één zwarte man tussen de blanken, een actief lid uit het achttiende arrondissement die zich grote zorgen maakte over het ontbreken van een programma van Royal. Onder de deelnemers die ik ondervroeg waren ongeveer even veel leden van de PS, als niet-leden.
De minidebatjes waren zo kort dat er nauwelijks ruimte was voor debat. Belangrijk was dat we in kringen zaten, niet in rijen achter elkaar. Meteen merkte ik de moeite die de animateurs (debatleiders die je eigenlijk geen leiders mag noemen omdat iedereen gelijk is) hadden om aan hun eigen principes te voldoen. Zo vertelde mijn animatrice tijdens een inleidend praatje dat het absoluut niet de bedoeling is dat iemand een inleidend praatje kwam houden, waarna het publiek vragen mocht stellen. Vervolgens mochten wij vragen stellen.
Veel deelnemers bleken zich zorgen te maken over de te vormen synthese: hoe komen al die voorstellen en meningen gedaan tijdens duizenden debatten samen in een concreet programma? De animateurs wezen vooral op de bekwaamheid van de référants (een soort rapporteurs die de synthese maken van ieder debat).
Toen een drietal référants in de tweede sessie van het debat voorbeelden gaf van de conclusies die zij trokken uit hun respectievelijke debatten, bleken de grote onderlinge verschillen. Camarade Damien hechtte het meeste belang aan een sfeerbeschrijving en herhaalde een aantal keer dat er zo veel vernieuwende voorstellen gedaan waren. Om welke het dan ging? 'Ja, echt veel vernieuwende, concrete voorstellen.' Toen moest hij even hard nadenken, waarop hij kwam met een 'overheidsorgaan dat jongeren moet helpen zich te oriënteren in werk en studie.' Wellicht helemaal geen slecht idee, maar ik vraag me af of het wel zo vernieuwend is als Damien beweert.
Een volgende kameraad rapporteerde over la vie chère (de hoge kosten van levensonderhoud) en kwam wel met tientallen concrete voorstellen (gratis openbaar vervoer voor jongeren, cultuur moet goedkoper, inkomensafhankelijke huurprijzen, etc.), die vrijwel zonder uitzondering veel geld kosten. Waar dat geld vandaan moest komen, vertelde ze niet.
Op veel vragen tijdens de eerste twee delen van de avond luidde het antwoord dat de vraag aan bod kwam tijdens het derde deel: hoe gaat het tot nog toe met de campagne van Royal? Daar was ik ook erg benieuwd naar.
Tot mijn en veler anderen verbazing, gingen we daar echter niet over discussiëren. Onder leiding van een Engelse animateur gingen we een soort spelletje doen, waarbij alle stoelen verdwenen. Telkens moest iemand Royal een advies geven hoe ze de verkiezingen moet winnen ('Ségolène moet zich duidelijk links positioneren'), waarna gelijkgestemden zich bij de spreker moesten opstellen.
Misschien best een leuk spelletje, maar geen spoor van de staat van de campagne. Een vrouw die haar bezorgdheid toonde over het programma van Royal ('haar boek is ook nooit gekomen, straks doet ze dat weer'), kreeg - net als eerder die avond - geen antwoord.
Rendez-vous le 11 février, is waarschijnlijk het enige antwoord. Voor de socialisten is het te hopen dat Royal in een grote hal in Villepinte ten noorden van Parijs duidelijkheid zal verschaffen.

Mijn oordeel over het participatieve debat (met de beperking dat is slechts bij één debat aanwezig was):
Positief:
- Relatief groot aantal deelnemers en betere afspiegeling van de samenleving dan bij 'klassieke bijeenkomsten in rokerige zaaltjes'.
- Wellicht krijgt Royal dankzij de debatten een goed beeld van wat er in de samenleving speelt.
- Ook al wordt het gros der voorstellen niet overgenomen, 'burgerexperts' krijgen op vrij laagdrempelige wijze de mogelijkheid hun mening te geven. Dat is voor velen al meer dan zij ooit hadden durven hopen.

Negatief:
- Ik ben niet overtuigd van de capaciteiten van de tientallen référants die moeten zorgen dat er een evenwichtige eindconclusie komt. Politicoloog Henri Rey noemde me cynisch, maar mij zou het niet verbazen als Royal met een programma komt waarbij niet of nauwelijks naar de participerende debatten is gekeken. Aangezien er zo veel voorstellen zijn gedaan, zijn haar programmapunten zonder enige twijfel ooit genoemd. Uiteindelijk moet zij beslissen en begrijpt de kiezer dat ze niet alle voorstellen (die elkaar soms tegenspreken) over kan nemen. Op vrij gratuite wijze zou ze op die manier een klassiek programma een democratisch sausje kunnen geven.
- Er mogen veel aanwezigen zijn, uiteindelijk praat slechts een deel van hen. De voorstellen van intelligente of welbespraakte deelnemers met politieke ervaring wegen toch zwaarder dan die van andere 'burgerexperts'.