BANLIEUE BLOG: Kon ze maar vertellen wat ze weet…

La Grande Borne, niet het blok van Bruneau. Foto: Olivier van Beemen

Nog steeds trilt Françoise Bruneau (58 jaar, niet haar echte naam, net als andere namen in dit bericht). Ik ontmoette haar vier maanden geleden, de ochtend na hevige rellen in La Grande Borne. Zij heeft de pech precies op de plek te wonen waar de gevechten plaatsvonden tussen de ME en de relschoppende jongeren.
Ze woont op de begane grond, vlak aan de straat. Ze stond in haar ochtendjas, had pijn in haar keel en haar vijftienjarige dochter Julie lag ziek op bed. Er was die nacht met luchtgeweren geschoten en de ME had gereageerd met traangas, die ook het appartement van Bruneau binnen was gedrongen. Het was de zoveelste keer dat ze tegen haar zin getuige was van stedelijk geweld in La Grande Borne. Voor haar is het leven in La Grande Borne, in tegenstelling tot anderen, wel een permanente beproeving.
Ik vraag Bruneau en haar dochter mee uit eten. Een ontmoeting bij haar is uitgesloten, te riskant, vindt ze. De keuze in La Grande Borne bestaat behalve de hamburgerrestaurants Quick en McDonald’s min of meer uit een drietal snelwegrestaurants, die toevallig vlak naast de buurt liggen. We eten in Buffalo Grill, waar Bruneau zelf een kleine tien jaar geleden werkte. Tot ze haar arm brak en haar werk niet langer kon doen. Ze werd ontslagen en heeft sindsdien geen nieuwe baan gevonden. Nu is ze te oud, dat weet ze zeker.
Ze heeft niet alleen de pech dat haar huis vlak naast het gebruikelijke slagveld staat, maar ook nog eens dat een deel van het racaille (tuig) bij haar in het gebouw woont. Haar trappenhuis is een verzamelpunt van blowende jongeren. Bruneau: ‘En weet ik niet wat ze verder nog allemaal gebruiken.’
Ze moet vragen of ze mag passeren, als ze binnenkomt. Geluidsoverlast is permanent en tussen twee schilderbeurten worden de muren steevast opgesierd met teksten als ‘Nick la France, Nike les keufs of Sarko, nick ta mère’ (inclusief inconsequente spelling): Fuck Frankrijk, de politie en Sarko, fuck je moeder. Ook gebruiken ze, indien nodig, de kelderdeur als urinoir. Toen Bruneau die laatst met veel chloor reinigde en een papiertje ophing ‘respect begint bij het respecteren van je buren’, hoorde ze hoe dat papier verscheurd werd zodra ze weer binnen was.
Tegelijkertijd moet ze de jongens, tussen de 15 en 22 jaar oud, te vriend houden, bang als ze is. Vaak zijn zij dan ook weer vriendelijk tegen haar. Zo heeft ze een keer een kop chocolademelk voor ze gemaakt, waarop de jongens vol dankbaarheid antwoordden dat nog nooit iemand dat voor ze gedaan had. En als ze om een sigaret, vloeitjes of aansteker vragen en ze heeft die in huis, geeft ze die, ondanks dat ze weet dat ze (ook) de aansteker niet terugkrijgt. Het lijkt op een misselijk machtsspel, waarbij het doel is Bruneau tot wanhoop te drijven, wat redelijk slaagt.
Ook dochter Julie vindt de jongens, van wie sommigen leeftijdsgenoten zijn, irritant. Vooral haar vriendje moet het ontgelden, omdat hij net als zij blank is en omdat hij uit een redelijk goede buurt komt. ‘Dat zien ze als verraad,’ zegt ze. ‘Eigenlijk zou ik met een van hun moeten zijn.’
Françoise Bruneau zou veel over ze kunnen vertellen. ‘Als ik op honderden kilometers zou wonen en zeker wist dat ik veilig was, zou ik de politie nuttige tips kunnen geven,’ zegt ze. Na enig aandringen en de absolute garantie dat ik haar echte naam niet noem, noch duidelijkheid geef over haar adres, wil ze het mij wel vertellen. Haar dochter zegt op dat moment: ‘Mam, die jongens kunnen al geen Frans lezen, laat staan Nederlands.’
Bruneau: ‘Je weet dat er die nacht met jachtgeweren is geschoten, waarbij een aantal agenten gewond raakte, en dat er een enorme hoeveelheid molotovcocktails is gegooid. Die kwamen van mijn bovenburen. Ik heb de jongens naar buiten zien komen met de geweren en de flesjes, we konden het nauwelijks missen. De ouders wisten ervan en ik heb ze daarop aangesproken, maar ze wilden het er niet over hebben. De politie weet niet wie geschoten heeft.’
Het gaat hier om een ‘Frans-Frans’ (franco-français, of français de souche) gezin, van wie de zoon deel uitmaakt van de groep. Volgens Bruneau is de jongen een soort goedzak, die door de andere jongens, merendeels zwart of Arabier, niet helemaal serieus wordt genomen en die op deze manier erbij probeert te horen.
Ze weet precies wanneer het misging in haar pand. Toen ze er net woonde, in de jaren tachtig, was ze gelukkig. De woning is groot en goedkoop: ze betaalt minder dan honderdvijftig euro voor een driekamerappartement.
‘Toen de vrouw van buurman Sébastien overleed, zag de buurt hoe ongelukkig hij was,’ vertelt ze. ‘Hij is een goede kerel, maar enigszins zwakbegaafd. Hij had een nieuwe vrouw nodig. Een Marokkaans gezin zag zijn kans schoon en bracht hem in contact met een familielid, een verschrikkelijke vrouw, die slechts om hem gaf voor de papieren.
‘Ze bleek later niet één, zoals ze beweerde, maar twee zonen te hebben, die beiden Ali heten. Hun komst heeft geleid tot de verziekte sfeer in het gebouw.’ Een van de Ali’s (nogmaals: niet hun echte naam) werd tijdens de rellen opgepakt en is nu net weer vrij.
‘Die jongens weten dat ik de waarheid ken over de geweren. En ik ben op de hoogte van nog veel meer: ze roken hier bijvoorbeeld niet alleen, maar dealen ook.’ Om loslippigheid te voorkomen, is Bruneau al meermaals bedreigd. Ze zullen haar deur (met vier sloten) in komen schoppen en haar dochter en haar levend verbranden. ‘En dat zijn geen praatjes,’ verzekert Bruneau.
‘Doodsbang in eigen huis,’ kopte ik mijn verhaal destijds. Ruim vier maanden later is dat niet veranderd en ondanks herhaalde aanvraag maakt Bruneau geen enkele kans op een andere woning.