Franse herdenkingsdag slavernij
Octave Cestor aan de Loire. Foto: Olivier van Beemen
Frankrijk is behoorlijk aan 't herdenken dezer dagen. Maandag werd het einde van de Tweede Wereldoorlog herdacht, gister stonden we stil bij de Europese eenwording* en vandaag gaan de gedachten uit naar de slavernij en de slavenhandel en de afschaffingen daarvan in 1848 en in 1815.
Daarvoor reisde ik vrijdag naar de havenstad Nantes, in de achttiende eeuw de hoofdstad van de Franse slavenhandel. Lees mijn (ingekorte) reportage in de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC).
Ik ontmoette er gemeenteraadslid Octave Cestor, geboren op Martinique, en oud-geschiedenisleraar Jean Breteau, die zich beiden inzetten voor de herinnering aan de slavernij. Daarvan is op dit moment in Nantes bar weinig terug te vinden.
Opvallend is het verschil in benadering tussen - laten we de beestjes maar bij de naam noemen - blanken en zwarten die zich interesseren voor het slavernijverleden. Breteau vertelt me hoe zeer het hem teleurstelt dat Cestor opnieuw aan iedereen die het maar wil horen vertelt dat er voor iedere overlevende slaaf vijf stierven. 'Dat is dus echt onzin,' zegt Breteau. 'Het is andersom: 'Voor vijf overlevenden stierf er één. Het is geen genocide, zoals vaak beweerd wordt. De slavenhandelaren hadden ook geen enkel belang bij een systematische uiroeiing van de zwarten: ze probeerden juist zo veel mogelijk slaven naar Amerika te brengen.'
Ook wat betreft aantallen vervoerde slaven zijn de verschillen groot. De 'blanke wetenschap' houdt het op ongeveer elf miljoen zwarten die door blanken van Afrika naar Amerika zijn vervoerd, terwijl Cestor zegt gegevens van Afrikaanse historici te hebben dat het om 30 à 150 miljoen slaven gaat.
Volgens Breteau schaadt overdrijving, waaraan Cestor zich volgens hem schuldig maakt, de goede zaak, terwijl Cestor vindt dat blanken als Breteau de slavenhandel nooit helemaal kunnen begrijpen, zoals hij, als afstammeling van slaven, dat wel kan.
Hetzelfde meningsverschil bestaat ook op grotere schaal, in een slavernijconflict dat min of meer werd ontketend door de historicus Olivier Pétré-Grenouilleau en zijn veelgeprezen werk Les traites négrières. Daarin spreekt hij behalve over de slavenhandel door blanken, ook over die van Arabieren en Afrikanen. Volgens de historicus verhandelden de Arabieren in totaal 17 miljoen slaven, Afrikanen 14 miljoen en blanken 11 miljoen.
Volgens een aantal zwarte Fransen, bijvoorbeeld het Collectif d'Outre-Mer, is er maar één slavenhandel en dat is de blanke. Ook vinden zij dat het wel degelijk om een genocide gaat. Zij vinden Pétré-Grenouilleau, die dat ontkent, een revisionist en klaagden hem aan, maar trokken de klacht begin dit jaar toch in om de historicus niet in zijn werk te belemmeren.
Vorig jaar was het Nederlands cultureel instituut in Parijs, het Institut Néerlandais, plotseling toneel van het conflict. Voor een debat over slavernij in Nederland en Frankrijk met onder meer de gerenommeerde Nederlandse slavernijkenner Piet Emmer was ook Pétré-Grenouilleau uitgenodigd.
Het eerdergenoemde Collectif raakte daarvan op de hoogte en bestookte directrice Rudi Wester met boze, zo niet dreigende mailtjes. Uiteindelijk verliep het debat probleemloos en bood een aantal verhitte Collectif-leden zijn excuses aan.
Duidelijk is in ieder geval dat het slavernijverleden nog steeds een zeer gevoelig onderwerp is in de Franse samenleving, net als in de Nederlandse overigens.
* Die blauwe metrokaartjes heb ik niet gevonden. Ik kreeg gewoon een paars carnet en de loketbeambte had ook geen idee waar ze waren...
Daarvoor reisde ik vrijdag naar de havenstad Nantes, in de achttiende eeuw de hoofdstad van de Franse slavenhandel. Lees mijn (ingekorte) reportage in de Provinciale Zeeuwse Courant (PZC).
Ik ontmoette er gemeenteraadslid Octave Cestor, geboren op Martinique, en oud-geschiedenisleraar Jean Breteau, die zich beiden inzetten voor de herinnering aan de slavernij. Daarvan is op dit moment in Nantes bar weinig terug te vinden.
Opvallend is het verschil in benadering tussen - laten we de beestjes maar bij de naam noemen - blanken en zwarten die zich interesseren voor het slavernijverleden. Breteau vertelt me hoe zeer het hem teleurstelt dat Cestor opnieuw aan iedereen die het maar wil horen vertelt dat er voor iedere overlevende slaaf vijf stierven. 'Dat is dus echt onzin,' zegt Breteau. 'Het is andersom: 'Voor vijf overlevenden stierf er één. Het is geen genocide, zoals vaak beweerd wordt. De slavenhandelaren hadden ook geen enkel belang bij een systematische uiroeiing van de zwarten: ze probeerden juist zo veel mogelijk slaven naar Amerika te brengen.'
Ook wat betreft aantallen vervoerde slaven zijn de verschillen groot. De 'blanke wetenschap' houdt het op ongeveer elf miljoen zwarten die door blanken van Afrika naar Amerika zijn vervoerd, terwijl Cestor zegt gegevens van Afrikaanse historici te hebben dat het om 30 à 150 miljoen slaven gaat.
Volgens Breteau schaadt overdrijving, waaraan Cestor zich volgens hem schuldig maakt, de goede zaak, terwijl Cestor vindt dat blanken als Breteau de slavenhandel nooit helemaal kunnen begrijpen, zoals hij, als afstammeling van slaven, dat wel kan.
Hetzelfde meningsverschil bestaat ook op grotere schaal, in een slavernijconflict dat min of meer werd ontketend door de historicus Olivier Pétré-Grenouilleau en zijn veelgeprezen werk Les traites négrières. Daarin spreekt hij behalve over de slavenhandel door blanken, ook over die van Arabieren en Afrikanen. Volgens de historicus verhandelden de Arabieren in totaal 17 miljoen slaven, Afrikanen 14 miljoen en blanken 11 miljoen.
Volgens een aantal zwarte Fransen, bijvoorbeeld het Collectif d'Outre-Mer, is er maar één slavenhandel en dat is de blanke. Ook vinden zij dat het wel degelijk om een genocide gaat. Zij vinden Pétré-Grenouilleau, die dat ontkent, een revisionist en klaagden hem aan, maar trokken de klacht begin dit jaar toch in om de historicus niet in zijn werk te belemmeren.
Vorig jaar was het Nederlands cultureel instituut in Parijs, het Institut Néerlandais, plotseling toneel van het conflict. Voor een debat over slavernij in Nederland en Frankrijk met onder meer de gerenommeerde Nederlandse slavernijkenner Piet Emmer was ook Pétré-Grenouilleau uitgenodigd.
Het eerdergenoemde Collectif raakte daarvan op de hoogte en bestookte directrice Rudi Wester met boze, zo niet dreigende mailtjes. Uiteindelijk verliep het debat probleemloos en bood een aantal verhitte Collectif-leden zijn excuses aan.
Duidelijk is in ieder geval dat het slavernijverleden nog steeds een zeer gevoelig onderwerp is in de Franse samenleving, net als in de Nederlandse overigens.
* Die blauwe metrokaartjes heb ik niet gevonden. Ik kreeg gewoon een paars carnet en de loketbeambte had ook geen idee waar ze waren...
