Llívia, een stukje Spanje in Frankrijk

Geografische rariteiten behoren tot mijn voorliefdes. Vandaar recente bezoeken aan Guernsey, Frans Guyana en een paar jaar geleden Llívia. Dat stadje is een stukje Spaans grondgebied binnen de Franse grenzen. Het Spaanse Baarle-Hertog, zeg maar. Ik schreef er destijds het volgende stukje over voor Elsevier.

Zo langzamerhand kent vrijwel iedereen de Spaanse exclaves Ceuta en Melilla in Marokko, die voor veel Afrikaanse immigranten een gewilde springplank zijn naar Europa. Minder bekend is dat Spanje ook een exclave heeft in Frankrijk, Llívia. Het stadje in de Franse Pyreneeën heeft ruim duizend inwoners en ligt op één kilometer van de Spaanse grens, niet ver van Andorra.
Ondanks de vervagende grenzen in Europa en het ontbreken van een bord España bij de grens is Llívia duidelijk Spaans, of beter nog: Catalaans. Niet Frans in ieder geval. Het was Fransen zelfs tot 1999 verboden er een huis te bezitten. De bouwstijl is die van de zuidzijde van de Pyreneeën en op straat spreken de bewoners Spaans en Catalaans. De post heet Correos, de telefooncellen zijn van Telefónica en de cafés serveren goedkope tapa’s.
Het plaatsje kreeg in de zestiende eeuw stadsrechten en dankt daaraan zijn aparte status. In het verdrag van de Pyreneeën (1659), dat een einde maakte aan een van de vele oorlogen tussen Frankrijk en Spanje, kwamen de 33 dorpen van de streek Cerdagne in Franse handen. Na lang twisten bleef Llívia, als stad, toch Spaans. In 1868 werd de definitieve grens vastgesteld: een deel van de omliggende vallei werd ook Spaans, in totaal twaalf vierkante kilometer.
De plaagstootjes tussen Frankrijk en Spanje gaan in de moderne tijd nog steeds door. De Fransen hebben hun belangrijkste wegen en de spoorlijn expres om het Spaanse gebied heen aangelegd. Lange tijd weigerde Frankrijk Llívia aan te geven op de wegwijzers.
Bovendien woedde er enkele decennia een ‘voorrangsoorlog’ op de weg die de exclave met de rest van Spanje verbindt. De belangrijke Franse route nationale N20 kruist die weg, terwijl de verbindingsweg tussen beide Spaanse landsdelen in Frankrijk van minder belang is. De Spanjaarden vonden echter dat zij het recht hebben zonder stoppen naar hun territorium te rijden. De bouw van een viaduct in 1983 maakte een einde aan het geruzie. Toch mochten de Fransen tot 1995 geen gebruik maken van de verbindingsweg, die op hun grondgebied ligt.